Alles over het levenstestament

Iedereen weet wel wat een testament inhoudt. Maar een levenstestament? Dat is voor veel mensen minder duidelijk. Wat is het, wat heeft u eraan en wanneer is het verstandig een levenstestament op te stellen? 

Een testament maak je om vast te leggen wat er moet gebeuren met een nalatenschap na overlijden. In een levenstestament worden juist zaken vastgelegd die van belang zijn tijdens het leven. U legt uw wensen vast voor een toekomst waarin u zelf niet meer kunt handelen. Bijvoorbeeld als u door ziekte of ongeval zelf niet meer in staat bent om uw zaken te regelen. Dat kan tijdelijk zijn, maar ook permanent door bijvoorbeeld dementie. U kunt met een levenstestament iemand aanwijzen (volmacht geven) die u vertrouwt om (bepaalde) zaken voor u te behartigen. Zo voorkomt u dat er beslissingen genomen worden die niet overeenkomen met uw wensen en belangen. 

Is een levenstestament nuttig?

Een levenstestament is nuttig als u zaken heeft waarvan u zeker wilt stellen dat ze goed geregeld worden, wanneer u zelf niet meer kunt beslissen. Dat kunnen financiële zaken zijn, bijvoorbeeld als u beschikt over een woning of vermogen, of gebruikmaakt van een persoonsgebonden budget. Maar het kunnen ook persoonlijke zaken zijn, zoals de zorg voor een huisdier. En u wilt wellicht u uw medische wensen vastleggen als het gaat om het levenseinde. Het is slim om een levenstestament te maken als u nog gezond bent. Tenslotte is het een voorbereiding op een situatie waarin u iets overkomt. Een levenstestament is dus niet per se iets voor oude mensen. Ook op jonge leeftijd kunnen er situaties ontstaan waarin iemand niet meer zelfstandig kan handelen. U bepaalt zelf wat u in een levenstestament vastlegt. Meestal bestaat het uit twee volmachten: een financiële volmacht en een persoonlijke en medische volmacht. 

Moet ik hiervoor naar een notaris?

Veel zaken kunt u zelf regelen. Voor geldzaken kunt een of meer mensen machtigen. Voor medische zaken kunt u wilsverklaringen uitschrijven en ondertekenen. Met uw handtekening eronder heeft dit ook rechtsgeldigheid. Dus voor eenvoudige afspraken is het prima om zaken zelf te regelen. Als er meerdere en complexere zaken te regelen zijn is het verstandig een notaris te raadplegen. De notaris kan u voorzien van advies op maat en neemt werk uit handen. Bovendien kan hij of zij ervoor zorgen dat het levenstestament in het Centraal Levenstestamentenregister wordt opgenomen. In het register is voor derden te zien of er een levenstestament is en bij welke notaris dit is opgesteld. De inhoud van het levenstestament staat niet in het register. 

Vaststellen van wilsbekwaamheid 

Het inschakelen van een notaris is ook zinvol om vast te laten stellen dat u wilsbekwaam bent voordat u een notariële akte laat opstellen of een eigen document opstelt en ondertekent. Wilsbekwaam betekent dat u zelfstandig een beslissing kunt nemen en de gevolgen van die beslissing overziet. De notaris zal dit toetsen; het bepaalt de rechtsgeldigheid van de akte. Dit is met name belangrijk voor derden, zoals banken, die gevolg moeten geven aan uw wensen. Zij en andere instellingen willen graag een notariële onderbouwing.

Wilsonbekwaam zonder levenstestament

Als u of uw naaste wilsonbekwaam wordt bevonden en er is geen levenstestament of volmacht opgesteld, dan krijgt u met de kantonrechter te maken. Er wordt dan een bewindvoerder of curator verantwoordelijk voor uw financiële zaken. Voor uw medische en persoonlijke zaken wordt uw naaste familie aangesproken. Zijn er geen wettelijke vertegenwoordigers, dan zal de rechter een mentor aanstellen.

Euthanasie en het levenstestament

Een levenstestament is ook zinvol als u bepaalde wensen hebt ten aanzien van het levenseinde, bijvoorbeeld euthanasie. Als u uw wensen en de voorwaarden waaronder helder opschrijft is het voor een arts duidelijk wat u wilt. Dit is belangrijk als de situatie zich voordoet dat u zelf niet meer in staat bent om het euthanasieverzoek met de arts te bespreken. Als u een euthanasieverklaring heeft, is het belangrijk om te weten of uw eigen huisarts deze wens wil honoreren of dat u wellicht op zoek moet naar een andere arts. U moet er wel rekening mee houden dat uw dokter een zorgvuldige afweging zal maken als de situatie zich voor gaat doen. Hij moet zich daarbij houden aan de euthanasiewet. Het kan zijn dat uw arts uw verzoek niet uitvoert, omdat uit uw verzoek niet duidelijk genoeg blijkt in welke situatie u precies euthanasie wilt. Ook mag en zal uw dokter geen euthanasie uitvoeren als u mondeling of met uw gedrag duidelijk maakt dat u geen euthanasie (meer) wilt. Uw uiting op dat moment is belangrijker dan wat u eerder in een schriftelijk euthanasieverzoek heeft aangegeven. Dit wil nog wel eens voorkomen wanneer iemand lijdt aan dementie. 

Praat erover

Als u lange tijd niet met uw arts over uw euthanasieverzoek heeft gepraat en niet meer met woorden, gebaren, tekst of andere hulpmiddelen duidelijk kunt maken dat u euthanasie wilt, dan is de kans klein dat uw arts de euthanasie zal uitvoeren. Het is dan ook belangrijk dat u regelmatig met uw dokter en uw naaste(n) over uw euthanasieverzoek praat. Als mensen ziek zijn, gaan zij vaak anders denken over ondraaglijk lijden en euthanasie. Dat kan ook bij u gebeuren. Laat het daarom aan uw dokter weten als uw wensen zijn veranderd. Hij legt dit dan vast in uw medisch dossier en voegt daar uw (laatste) schriftelijk euthanasieverzoek aan toe.

Het gaat hierbij uiteraard niet alleen om euthanasie, maar ook om de beslissing om niet meer gereanimeerd te willen worden, palliatieve sedatie of versterven. 

Wat kost het maken van een levenstestament?

Een standaard levenstestament kost rond de 300 euro, maar de kosten verschillen per notaris en zijn afhankelijk van uw persoonlijke wensen.

Welke vragen moet ik mezelf stellen?

• Wie zou u als vertrouwenspersoon/gevolmachtigde willen? En wilt u een of twee vertrouwenspersonen aanstellen? Bijvoorbeeld één voor de financiële zaken en een ander voor de persoonlijke en medische zaken. Dit kan, maar hou het beperkt tot twee. Zowel banken als artsen willen maar één contactpersoon. Mensen wijzen vaak de partner of één of meerdere kinderen aan, maar in principe kunt u iedereen vragen. Belangrijk is dat het iemand is in wie in u het volste vertrouwen heeft.
• Wat gaat deze vertrouwenspersoon voor u doen? Wat mag de vertrouwenspersoon wel of niet doen? Bijvoorbeeld, mag de vertrouwenspersoon namens u schenkingen doen? Denk aan familie of goede doelen. Gaat u kosten die de vertrouwenspersoon eventueel moet maken, vergoeden of wilt u een beloning geven.
• Hoe gaat u het toezicht regelen? Hoe legt de vertrouwenspersoon verantwoording af en aan wie?
• Wat gebeurt er in onvoorziene omstandigheden?
• Wanneer gaat het levenstestament in?
• Wie gaat u informeren over uw levenstestament?

Levenstestament en gemeenschap van goederen 

Ook als u in gemeenschap van goederen getrouwd bent, is een levenstestament handig. Zeker als het om financiële zaken gaat. Bijvoorbeeld bij de verkoop van een huis dat op uw naam en dat van uw partner staat. Of als u grote uitgaven (boven de € 1500) wilt doen. Als één van de twee dement wordt, is toestemming van de rechter nodig als u niets geregeld heeft. 

Welke zaken kunt u in het levenstestament opnemen?

Financiële zaken

• Het regelen van bankzaken en belastingen
• Het beleggen van vermogen
• Het doen van schenkingen 
• Instructies voor de verkoop van uw woning 
• Meubelstukken die u wilt meenemen en wat er met de rest van de inboedel moet gebeuren als u naar een verpleeginstelling verhuist 
• Wie wordt – als het echt niet anders kan – uw bewindvoerder, curator of mentor?

Persoonlijke zaken

• Wensen rond de uitvaart
• Wensen rondom uw persoonlijke verzorging
• De verzorging van uw huisdier
• Wensen rondom sociale contacten en religie
• Opzeggen van verzekeringen en/of abonnementen
• Verwijdering van uw profielen op sociale netwerken

Medische zaken

• Wel of niet reanimeren
• Orgaandonatie (wel of niet, of laat je het aan de familie over)
• Welke medische behandelingen u nog wilt ondergaan of waar de grenzen liggen aan wat u wilt
• Wie mag in het geval u dit zelf niet kunt, beslissingen nemen?
• Levenseinde en euthanasie

Ten aanzien van de medische wensen is het belangrijk dat u dit ook met de huisarts en/of de behandelend arts en met u naasten bespreekt. Het is namelijk niet direct gegarandeerd dat uw wensen ook in de praktijk worden uitgevoerd. Ook niet als deze wilsverklaring door een notaris is vastgelegd in het levenstestament. Artsen moeten vanwege wet- en regelgeving en richtlijnen soms eigen afwegingen maken.

Handige sites

• Op de site www.notaris.nl leest u allerlei handige tips en vindt u voorbeelden van diverse situaties. De site is van de beroepsorganisatie van notarissen, de KNB. 
• Ook bij de KNMG, de beroepsorganisatie van artsen, vindt u nuttige informatie: www.knmg.nl
• En natuurlijk kunt u bij ons terecht, via ANBO Advies: www.anbo.nl/advies

Bekijk ook het dossier levenseinde

ANBO Helpt!

Het dagelijks leven lijkt steeds ingewikkelder te worden. Steeds meer zaken moet u digitaal regelen zonder dat u persoonlijk contact hebt met een medewerker. Daarnaast zijn veel instanties steeds moeilijker te bereiken of is het überhaupt niet duidelijk hoe u telefonisch of digitaal contact kunt opnemen. Dat kan best een uitdaging zijn. Gelukkig staat u er niet alleen voor: het ANBO Adviesteam helpt u verder. Download hieronder de brochure ANBO Helpt.