Het coronavirus is een zwarte zwaan

27 februari 2020 door

Dat de polder al weer een jaartje of tien bezig is met een nieuw pensioenstelsel, doet de wereld niet stilstaan. Die draait gewoon door. En dat maakt het niet eenvoudiger. Op de middelbare school leerde je bij het vak economie de regel ceteris paribus. Je veronderstelde dan een volledig still uit de film van het leven. Je veranderde één element en keek wat de gevolgen waren. Maar het leven staat niet stil. Dus wat je er precies wijzer van wordt, is een interessante vraag.

Sinds de polder in juni vorig jaar een pensioenakkoord sloot, wordt de pensioenwereld een beetje getroffen door alle denk- en ondenkbare plagen. Dreigende handelsoorlogen tussen de Verenigde Staten en China dan wel Europa, de moeizame Brexit, onrust in het Midden-Oosten, opstand in Hongkong - en ik zal er best nog wat vergeten zijn. Ondertussen stortte in augustus de rente in, dreigden massale pensioenkortingen en moest de minister even afstand doen van zijn principes om die kortingen te voorkomen.

New York van het Verre Oosten

Nu gebeurt er altijd wel wat en de meeste van die tegenvallers waren wel te verzinnen. Donald Trump is geen president van de Verenigde Staten maar een zakenman die met power play zijn partners onder tafel wil bluffen ter vulling van de eigen kas. De Brexit woekerde al enkele jaren. Het Midden-Oosten is nooit rustig geweest. De opstand in Hongkong was op zich wel verrassend, maar deed zich hier niet echt voelen. De opstand had op grote bedrijven als luchtvaartmaatschappij Cathay Pacific en de toeristische sector wel degelijk grote invloed. En Hongkong is wel een beetje het New York van het Verre Oosten.

Als ik dit schrijf, kijk ik ondertussen op de borden van de Amsterdamse beurs. Weer 4,2 procent eraf. Met 535 punten op de borden is er in luttele dagen vijftien procent af. Daarmee lijkt de beursdaling officieel een krach te zijn geworden.

Een dubbeltje op duizend euro

Beleggers brengen hun geld nu naar veiliger oorden dan de aandelenmarkten. Ze brengen hun vermogen naar de geldmarkt. En wat zien we dus? Na het lichte herstel van de afgelopen maanden daalt de rente weer naar benauwende diepten. Wie zijn geld voor tien jaar aan Wopke Hoekstra uitleent, moet 0,4 procent betalen. Zelfs als je dertig (!) jaar je geld aan de Nederlandse staat afstaat, moet je geld meebrengen. Oké, het is maar een dubbeltje op duizend euro, maar tegelijkertijd krijg je over dertig jaar die duizend euro terug, waar je 1219 euro had moet hebben om evenveel brood te kunnen kopen.

De beurskrach is het gevolg van een klein, vervelend griepje – want iets anders kun je het coronavirus  op dit moment toch niet noemen. Het coronavirus is wat we noemen een Black Swan, zoals die is beschreven door de Libanees. Nassim Nichlas Taleb. In zijn theorie houd je altijd totaal onbekende maar toch ingrijpende risico’s over, die hij Zwarte Zwanen noemt. Het risico, waarvan je niet wist dat het een risico was, treedt plots op en je kunt je er niet of slecht op voorbereiden.

Onvoldoende ingegrepen

We weten natuurlijk dat er regelmatig nieuwe virussen rondwaren. Sterker nog: elk jaar sterven duizenden Nederlanders aan de gevolgen van bekende griepen. Dus wat is er zo bijzonder aan dat coronavirus dat één ziektegeval in Duitsland nieuws is, dat hotels, cruiseboten, dorpen en steden worden afgesloten van de buitenwereld? Het is de angst voor het onbekende, want er is nog geen erkend medicijn. En de angst dat je als overheid onvoldoende hebt ingegrepen.

Het coronavirus toont vooral ook aan hoe klein en kwetsbaar de wereld is geworden. Een griepepidemie in een tot voor kort volstrekt onbekende stad doet KLM naar verplichte vakantie grijpen, gooit delen van Italie op slot en zorgt voor een wereldwijde krach (althans op veel plekken) van beurzen. En jee, misschien even geen nieuwe i-Phones.

Zwaard van Damocles

Met die krach en de negatieve rente als een zwaard van Damocles boven hun hoofd – erger nog: met weer dreigende kortingen, met verkiezingen in het zicht, moeten de onderhandelaars en het kabinet verder het akkoord uitwerken. Ik wil niet zeggen dat er paniek is, maar onrust zeker wel. Vanwege een zwarte zwaan in de vorm van een piepklein, vervelend maar relatief vooralsnog tamelijk onschuldig virusje.