Financieel misbruik: hoe voorkomt u het?

“Waarschijnlijk gaat het om nog veel meer mensen, met name ouderen,” zegt Liane den Haan van ANBO in een interview in het blad Radar+. “Financieel misbruik komt niet zo snel aan het licht, want de slachtoffers lopen er niet mee te koop. Ze schamen zich dat het hen overkomt. Bovendien zijn ze vaak afhankelijk van degene die hen misbruikt. Bijvoorbeeld een buurvrouw of kind die elke week de boodschappen doet en met de pinpas ook de eigen aankopen betaalt. Wat het ook lastig maakt, is dat de pleger zelf vaak vindt dat er helemaal geen sprake is van misbruik."

Verschillende soorten financieel misbruik

Financieel misbruik gebeurt op allerlei manieren. Liane den Haan: “Het gaat vaak geleidelijk. Het begint met 10 euro en het wordt steeds meer. Soms is het zo extreem dat iemand een oudere zover krijgt dat ze samen naar de notaris gaan om het testament te veranderen.”

In ruim 30 procent van de gevallen van financieel misbruik gaat het om diefstal. Familieleden, buren of hulpverleners nemen na een bezoekje waardevolle spullen mee. Of ze krijgen een volle portemonnee mee om boodschappen te doen en halen er voor zichzelf wat geld uit. Gesjoemel met pinpassen komt net zo vaak voor. Veel ouderen geven vaak hun pinpas met pincode mee aan degene die boodschappen voor hen doet.

In 20 procent van de gevallen wordt er misbruik gemaakt van een bankrekening of machtiging. Dan koopt bijvoorbeeld één van de kinderen een product met het geld van zijn/haar ouders. En ten slotte wordt tien procent van de slachtoffers financieel kort gehouden worden. Bijvoorbeeld door een kind dat gemachtigd is om de geldzaken te regelen. Die regelt dat voor zichzelf zo goed dat vader of moeder – zelf geen cent meer overhoudt.

Wat te doen?

Moet je het altijd aankaarten als je merkt dat iemand financieel wordt misbruikt? “Ik vind dat je lichamelijke en geestelijke mishandeling altijd moet aanpakken, maar bij financieel misbruik zou ik naar de context kijken”, zegt Liane Den Haan. Als voorbeeld noemt ze een kleinkind aan wie opa en oma altijd veel plezier beleven. Maar iedere keer als dat kleinkind geld pint voor opa en oma, pint ze een tientje extra voor zichzelf. “Dat zou ik oplossen met een pasje waarmee je maximaal € 25 per dag kunt pinnen. Probeer ruzie te voorkomen.”

Als je financieel misbruik van je vader of moeder zelf niet kunt stoppen en je vader of moeder is niet meer in staat om beslissingen te nemen, is er eigenlijk maar één oplossing. Dan kun je bewind aanvragen bij de rechtbank. Op rechtspraak.nl staat een aanvraagformulier. Daarin kun je zelf een voorstel doen voor een bewindvoerder, bijvoorbeeld één van de kinderen. Alle broers en zussen moeten het formulier ondertekenen en aangeven of ze het eens zijn met de voorgestelde bewindvoerder. Een bewindvoerder, of dat nu een professional is of een familielid, moet elk jaar verantwoording afleggen aan de rechter.

Levenstestament

“De beste manier om financieel misbruik te voorkomen is zo lang mogelijk je eigen financiën beheren”, stelt Den Haan. En als dat niet meer lukt? Neem van tevoren maatregelen, adviseert zij. Dat kan bijvoorbeeld door bij een notaris een levenstestament te laten opstellen. Daarin leg je vast wat er na je dood met je geld en spullen moet gebeuren. Ook leg je vast wat er tijdens je leven moet gebeuren op het moment dat je zelf geen goede beslissingen meer kunt nemen. Ouders kunnen een kind ook machtigen om de financiën te regelen. Leg dan vast dat het kind ieder jaar bij een accountant of notaris inzichtelijk maakt waar het geld aan is uitgegeven.

Feiten en cijfers:

Het slachtoffer

• is meestal 80 jaar of ouder woont meestal alleen
• is 8 van de 10 keer een vrouw
• heeft vaak lichamelijke, geestelijke of sociale beperkingen

Bron: Ministerie VWS

De dader

• is in 75 procent van de gevallen een familielid
• is in meer dan de helft van gevallen een man
• is 1 op de 5 keer een zoon van het slachtoffer
• is 1 op de 3 keer een kleinkind
• is 1 op de 5 keer een goede vriend, buur of nieuwe partner

Bron: ANBO