AOW’ers onterecht veroordeeld voor fraude

Als AOW’ers de boodschappen delen of "meer dan de helft van de tijd" samen zijn, zijn ze samenwonend en hebben ze geen recht op een alleenstaanden AOW. Op basis van deze onduidelijke, niet-meetbare kwalificaties mag de Sociale Verzekeringsbank (SVB) nu al onaangekondigd en zonder gerichte verdenking huisbezoeken afleggen om AOW-fraude op te sporen. Morgen praat de Tweede Kamer over uitbreiding van opsporing- en handhavingsmiddelen, zoals staatssecretaris De Krom (Sociale Zaken) voorstelt. ANBO roept de Kamer nogmaals op om eerst goede, objectieve criteria vast te stellen, zodat eenvoudig getoetst kan worden of iemand samenwoont of niet. ANBO vindt het belachelijk dat de Kamer wel praat over opsporing en handhaving, maar de staatssecretaris nog altijd niet gedwongen heeft om een eenduidige wet te schrijven.

Zo zou de SVB, die o.a. de AOW uitkeert en de rechtmatigheid controleert, de Gemeentelijke Basisadministratie als uitgangspunt moeten nemen voor controle. "Samenwonen doe je in één huis. Apart wonen of LAT-ten doe je in verschillende huizen. Zo simpel kan het zijn", aldus Liane den Haan, directeur van ANBO.

Subjectieve controle

Omdat de wet volkomen onduidelijk is, is opsporing en veroordeling van AOW-fraude enkel gestaafd op een subjectieve beoordeling van controleurs. ANBO spreekt regelmatig leden die onaangekondigd huisbezoek hebben gekregen, om te controleren of ze echt single zijn. In voorkomende gevallen worden zij veroordeeld tot het terugbetalen van 'teveel ontvangen AOW'. Dat kan flink in de papieren lopen. Den Haan: "De mensen die het overkomt hebben vrijwel nooit het idee dat zij iets verkeerds gedaan hebben. Het zijn mensen die een relatie aangaan, maar bijvoorbeeld beiden hun eigen huis aanhouden. Ze wonen niet samen, en dus melden ze dat niet. Komt de controleur aan de deur dan worden ze als fraudeur weggezet." De SVB wil dat mensen bij twijfel controleren of ze zich wel aan de regels houden. Mensen die dat doen zullen echter bij elke regionale SVB een ander antwoord krijgen, blijkt uit onderzoek van ANBO, dat recent is herhaald door Plus Magazine. De SVB heeft zelf ook geen idee wat de criteria zijn van samenwonen.

Regels onduidelijk

Den Haan: "Het gaat niet alleen om de inbreuk op de persoonlijke levenssfeer van mensen. De regels moeten zó in elkaar zitten dat het voor zowel burger als wetgever duidelijk is wie zich aan de regels houdt en wie niet." Onnodige verdenking van uitkeringsfraude is zinloos, traumatisch voor de zogenaamde verdachte en kost onnodig veel geld, volgens ANBO. De boetes zijn torenhoog, en richten onnoemelijk veel emotionele en financiële schade aan.

Proefproces

ANBO heeft zich eerder verzet tegen de huisbezoeken van de SVB, die in het leven geroepen zijn door toenmalig staatssecretaris Aboutaleb. Ook de rechter maakte korte metten met de huisbezoeken van sociaal rechercheurs. ANBO spande in 2007 een proefproces aan tegen de SVB. Al jaren worden mensen beticht van uitkeringsfraude, terwijl daar geen sprake van is. Controle en handhaving gebeurt op basis van giswerk naar de tijd die mensen met elkaar doorbrengen, en de boodschappen die zij delen.