ANBO Magazine 5: “Partnerpensioen ook nu nog hard nodig”

Een huilende weduwe aan de deur van de fabriek, overgeleverd aan armoede. Dit beeld is gelukkig allang achterhaald. De meeste vrouwen bouwen tegenwoordig – net als hun partner – een behoorlijk pensioen op. Toch kunnen veel mensen nog altijd in de financiële problemen komen als hun partner overlijdt. Daarom hebben Tweede Kamerleden Pieter Omtzigt (CDA) en Eppo Bruins (ChristenUnie) een initiatiefnota voor een nieuwe partnerpensioenregeling ingediend bij de Tweede Kamer. Het doel van de initiatiefnota is dat Nederlanders een betere, eenvoudigere en min of meer gelijke partnerpensioenregeling krijgen. Mensen kunnen nu in relatief vergelijkbare situaties een totaal verschillend pensioen krijgen. Wij hebben Omtzigt hierover een aantal vragen voorgelegd.

Wat is partnerpensioen?

“Het partnerpensioen is het pensioen waar iemand recht op heeft na het overlijden van de echtgenoot of partner. Die partner kan al met pensioen zijn, maar kan natuurlijk ook overlijden voordat hij of zij de AOW-leeftijd bereikt heeft. De regelingen voor dit partnerpensioen zijn zeer verschillend tussen pensioenfondsen.”

We zien de termen partnerpensioen en nabestaandenpensioen door elkaar gebruikt worden. Gaat het om hetzelfde?

“Het nabestaandenpensioen is zowel het partnerpensioen als het (half)wezenpensioen. Dat laatste is het pensioen voor kinderen van de overledene totdat zij een bepaalde leeftijd bereikt hebben.”

Nabestaandenpensioen dekt dan toch het beste de lading?

“Jazeker.”

Het nabestaandenpensioen is te ingewikkeld zegt u. Waarom?

“De regels verschillen enorm per fonds. Heel af en toe is er zelfs een pensioenregeling zonder nabestaandenpensioen. Wat vaker voorkomt is dat je bij verandering van baan het recht op nabestaandenpensioen bij overlijden vóór je AOW verliest. Als je dan dus op je 60ste van baan en pensioenfonds verandert en op je 63ste overlijdt, heeft je partner nauwelijks nog recht op een nabestaandenpensioen.”

Wat wilt u veranderen?

“Het zou ideaal zijn als er een uniforme regeling is, die overal (ongeveer) hetzelfde is. Dan verlies je geen rechten als je van baan verandert.”

Verwacht u dat dit gaat lukken?

“Ik heb de nota nu geschreven omdat de sociale partners bezig zijn met de onderhandelingen over een nieuw stelsel. Dat is een goed moment om dit mee te nemen.”

Per wanneer?

“Wanneer het nieuwe stelsel ingaat. En als ze er niet uitkomen, vraag ik de sociale partners of ze in ieder geval dit willen rechtzetten.”

Wanneer kan alles zijn veranderd?

“Dat zal nog een aantal jaren duren. In de tussentijd moeten pensioenfondsen veel duidelijker maken hoe hun regeling is. En ze moeten aan deelnemers duidelijker maken dat er uitruilmogelijkheden zijn.”

Het nabestaandenpensioen is iets van ‘vroeger’ toen de man nog kostwinner was. Is het überhaupt nog nodig?

“Dat is een terechte vraag. Om twee redenen is dit, ook in de 21ste eeuw, nog nodig. Ten eerste is de inkomensverdeling vaak scheef. Als de meestverdienende partner overlijdt, kan er zonder nabestaandenpensioen sprake zijn van een inkomensterugval van zeg zestig tot tachtig procent en dat is niet op te vangen. Ten tweede zijn veel hypotheken en andere lasten vaak noodzakelijkerwijs berekend op twee inkomens. Als er eentje wegvalt, blijven de lasten gelijk. Het is altijd verstandig om te kijken of je zo'n klap kunt opvangen. Sommige mensen doen dat overigens ook met een overlijdensrisicoverzekering op de hypotheek.”

Volgens de Pensioenfederatie kost dit geld, klopt dat?

“Het is een keuze of je alleen een ouderdomspensioen toekent, of ook een nabestaanden- en arbeidsongeschiktheidspensioen. Al die rechten kosten geld. Waar het mij om gaat, is dat er geen lobby is voor een goed nabestaandenpensioen. Toekomstige weduwen/weduwnaars is een groep die moeilijk te organiseren is. Daarom is daar veel op bezuinigd. Overigens is er een wettelijk recht op uitruil voor alleenstaanden. Die hoeven dit daardoor niet te betalen.”

Hoe zou dit gefinancierd moet worden?

“Het is ook een collectieve keuze of je een iets hoger ouderdomspensioen wilt hebben zonder nabestaandenpensioen of een iets lager ouderdomspensioen met een fatsoenlijk nabestaandenpensioen voor je partner als je zelf komt te overlijden. Die keuze moet je weloverwogen maken.”

Heeft u zelf nog iets toe te voegen?

“De pensioenen voor weduwen, wezen en mensen die een arbeidsongeval gehad hadden, zijn ouder dan het ouderdomspensioen. Dit zijn namelijk typische risico's die je als individu niet kunt dragen. Dat kun je alleen als collectief in bijvoorbeeld pensioenfondsen. Dat was zo in de 19e eeuw en hoewel er veel veranderd is, blijven dit belangrijke stukken van een pensioenstelsel, die we niet moeten vergeten. Moderniseren is prima, maar afschaffen betekent echt dat je huilende weduwen aan de poort krijgt.”

Voorbeelden

In de initiatiefnota geven Omtzigt en Bruins een aantal voorbeelden* van waar het misloopt. Wij hebben één voorbeeld overgenomen van een situatie die regelmatig voorkomt bij onze leden.

Voor en na

Man en vrouw trouwen op 60-jarige leeftijd nadat beiden gescheiden zijn. Nu de man met pensioen gaat, dringt het tot hem door dat het grootste deel van zijn nabestaandenpensioen na zijn overlijden naar zijn ex-partner gaat en er maar een klein nabestaandenpensioen voor zijn huidige vrouw is. Het pensioenfonds heeft dat dus niet automatisch weer aangevuld naar 70 procent. Na het overlijden van de man krijgt de vrouw dus eerst alleen een klein nabestaandenpensioen. Later AOW en een klein eigen ouderdomspensioen. Voor het overlijden bedraagt het gezinsinkomen:

Man: €54.800
Vrouw: €18.200
Totaal: €73.000

Na het overlijden bedraagt het gezinsinkomen:

Vrouw: €18.200
Anw-uitkering: €0
Nabestaandenpensioen: €4.000
Anw-hiaatpensioen: € 0 Totaal:
€22.200 (= 30% van het inkomen voor het overlijden).

* De voorbeelden zijn (deels) bewerkingen van de voorbeelden opgenomen in de Netspar Brief van Bastiaan Starink en Michael Visser: Nabestaandenpensioen niet verzekerd, Netspar brief 11, oktober 2017.

Over Pieter Omtzigt

Pieter Omtzigt (44) zit sinds 2003 in de Tweede Kamer namens het CDA. Hij houdt zich bezig met pensioenen, belastingen, financiën en Europese zaken. Hij was namens de Kamer pensioenrapporteur en zette zich in om voorstellen voor meer EU-regelgeving op het Nederlandse pensioenstelsel tegen te houden, wat deels gelukt is. Omtzigt is geboren in Den Haag en woont momenteel met zijn vrouw en dochters in Enschede.