Breken met je ouders kan niet

Wat maakt familiebanden zo bijzonder?

Else-Marie van den Eerenbeemt verdiept zich al 40 jaar in familieverhoudingen. Met liefde en plezier, want familie raakt iedereen en is altijd interessant. Een familieband is niet te doorsnijden en van enorm belang. Daarom bekijkt Van den Eerenbeemt iemand altijd in de context van minimaal drie generaties. “Pas als je dat ziet kun je iemand echt begrijpen.”

Wat is er zo bijzonder aan familierelaties?
“Een familieband is een levenslange en onuitwisbare band. Hij is onvervangbaar. Omdat hij zo diep is kan een band je heel krachtig en sterk maken, maar juist ook heel kwetsbaar. Problemen in de familie kunnen daardoor enorme gevolgen hebben, ook op volgende generaties. Eveneens bijzonder: iedere familie heeft een eigen pincode, die iemand van buiten de familie nooit zal weten. Ouder-kindrelaties zijn helemaal speciaal, die zijn niet te doorsnijden. Breken met je ouders, dat bestaat niet.”

Waarom kun je niet breken met je ouders?
“In iedereen zit een ijzersterke, aangeboren loyaliteit naar ouders. Alle kinderen zijn loyaal aan hun ouders. Andersom is dat trouwens niet altijd het geval. Dat kan komen doordat ouders zelf beschadigd zijn. Je hoort wel eens over zogenaamd verbroken banden, bijvoorbeeld: “Ik zie mijn moeder niet meer.” Maar als die moeder dan komt te overlijden, blijkt dat de band er wel degelijk is. Mensen die erg lijden onder de band met hun ouders kunnen er wel voor kiezen om de band te onderbreken, maar echt breken… Nee, dat kan niet.”

Wat is belangrijk in een ouder-kindrelatie?
“Drie belangrijke elementen in die band zijn erkenning, verzoening en loyaliteit. Erkenning gaat over het ‘zien’ van iemand, trots op iemand zijn toen dat van betekenis was. Ik roep iedereen op om erkenning te geven, want het kan als een enorme bevrijding voelen. Zeg eens tegen je kind: “Weet je wel wat je voor mij hebt betekend?” en zie wat er gebeurt. Mijn ervaring leert dat veel mensen dat pas doen als ze heel oud zijn. Zonde!”

En verzoening?
“Verzoening kun je zien als een soort ultiem doel, samen met erkenning en loyaliteit. Kinderen hebben altijd een diep verlangen om zich te verzoenen met hun ouders, zelfs als ze zijn overleden. En dat is maar goed ook, want een moeder die zich verzoent met haar moeder, geeft daarmee aan haar kinderen aan dat je familiebanden niet zomaar verbreekt en dat brengt continuïteit en veiligheid.”

Waarin verschilt familie van vriendschappen?
“Familie is er in je leven en vrienden kies je. Een vriendschap is anders dan een familieband omdat een vriendschap in de levensloop verandert. Vriendschappen kunnen levenslang zijn, maar zijn vaak tijdelijk. Familiebanden blijven altijd. Een ander verschil is dat je deze band kunt verbreken, want het is een gekozen relatie. Zoals je ook de band met je ex kunt verbreken, tenzij dat de vader of moeder van je kinderen is natuurlijk.”

Daarover gesproken, je ziet dat steeds meer mensen gaan scheiden. Wat voor een impact heeft dat op kinderen?
“Alle kinderen zijn afhankelijk van een duurzame relatie tussen hun ouders. Hoe hun ouders met elkaar of met hun ouders omgaan heeft een effect op hoe kinderen dat later zullen doen. Scheiden betekent een faillissement van de liefde. Mensen lijden daar heel erg onder. Vooral de kinderen. En helemaal als het de kinderen wordt verboden om één van de ouders te zien. Wat er dan in feite gebeurt, is dat die aangeboren en sterke loyaliteit geblokkeerd wordt. Er bestaat niet zoiets als een ex-ouder. Dat kan leiden tot problemen als geen vertrouwen hebben in de liefde, bindingsangst, zelf geen kinderen durven krijgen.”

Ben je daardoor ‘tegen scheiden’?
“Dat niet, scheiden gebeurt. Maar ik pleit er wel voor dat kinderen beide ouders blijven zien. Kinderen blijven trouw aan beide ouders. Ik ben een voorstander van duurzame relaties.”

Wat is er in ‘de familie’ nog meer veranderd ten opzichte van vroeger?
“Je ziet tegenwoordig minder grote gezinnen en meer samengestelde gezinnen. Door verschillende banden onderling kan daardoor alles behoorlijk complex worden. En verder was vroeger naast erkenning, verzoening en loyaliteit, dankbaarheid heel belangrijk. Je hield je ouders altijd in ere. Daarnaast zie je dat de ‘ik-mentaliteit’ van de jaren ’80 en ’90 weer aan het wegebben is. Gelukkig, want dat tijdperk heeft heel veel mensen eenzaam gemaakt. Individueel sterk maken, maakt relationeel zwak, zeg ik altijd. Nu mag je weer zeggen dat je naar je moeder gaat, en kan je met je vader op de foto. Een tijdje was dat taboe. Sowieso wordt er tegenwoordig veel aandacht besteed aan deze band. Kijk maar naar alle romans die nu uitkomen, waarin moeders en vaders altijd een grote rol hebben.”

Wat voor rol hebben ouderen in de familie?
“Als kinderen volwassen worden of zelf kinderen krijgen, denken hun ouders vaak dat ze niet meer belangrijk zijn. Maar ouders blijven altijd van wezenlijk belang. Na het overlijden van de ouders staan ook volwassen kinderen anders in het leven. Alle ouders blijven belangrijk voor hun kinderen en hun kleinkinderen. Grootouderschap is een herkansing in het leven. Helemaal als die kleinkinderen gescheiden ouders hebben. Kinderen die goede grootouders hebben gehad na een scheiding maken het aantoonbaar beter dan kinderen die geen grootouders hebben gehad. En ouderen die geen kleinkinderen hebben kunnen een bakermat of steunpilaar zijn voor neefjes en nichtjes. Onderschat dus nooit hoe belangrijk u voor uw kinderen en kleinkinderen bent. U blijft van betekenis en u bent nodig.”

Else-Marie van den Eerenbeemt

Else-Marie van den Eerenbeemt is familietherapeut, specialist familieverhoudingen, docent intergenerationele familiedynamiek, publicist en onderzoeker op het gebied van de ouder-kind relatie. Ze geeft lezingen, interviews en masterclasses. Ook een lezing bijwonen? Aanvragen kan via haar website.

Else-Marie van den Eerenbeemt