15 maart 2023: twee verkiezingen

Op woensdag 15 maart kunt u stemmen voor de Provinciale Statenverkiezingen. Deze verkiezing is bepalend voor de samenstelling van de Eerste Kamer. Ook kunt u op 15 maart 2023 uw stem uitbrengen voor de Waterschappen. 

De Provinciale Staten vormen de volksvertegenwoordigers op provinciaal niveau. Hun rol is vergelijkbaar met die van de Tweede Kamer of de gemeenteraad. Zij controleren het bestuur van de provincie, dat bestaat uit de Gedeputeerde Staten met als voorzitter de Commissaris van de koning. 

Wat doet de provincie

De twaalf provincies zijn grotendeels verantwoordelijk voor de ruimtelijke ordening. De provincie bepaalt dus of steden en dorpen kunnen uitbreiden, waar wegen (auto, trein en scheepvaart) komen en waar bedrijventerreinen mogen worden aangelegd. De provincie houdt ook toezicht op milieuzaken zoals het bestrijden van verontreiniging en zorgt voor een goede opslag van afval. Verder stimuleert de provincie duurzame energie, bijvoorbeeld door het toekennen van locaties voor de aanleg van wind- en zonneparken. Tot slot heeft de provincie nog een divers takenpakket zoals het regelen van het streekvervoer, zorgen dat er een regionale omroep is, zorg voor de natuurgebieden en de waterhuishouding. Dit laatste doet ze samen met de waterschappen. 

Waterschappen

Er zijn in Nederland 21 waterschappen. Zij zorgen voor schoon en genoeg water en voorkomen overstromingen en droogte. Dat doen ze onder meer door het versterken van de dijken en door ruimte te maken voor rivieren. 

Gedeputeerde Staten

Het college van Gedeputeerde Staten vormt het bestuur van een provincie. Een soort kabinet op provinciaal niveau. De gedeputeerden worden gekozen door de Provinciale Staten voor een periode van vier jaar. Het aantal gedeputeerden varieert per provincie afhankelijk van het inwonertal. Het zijn er minimaal drie en maximaal negen. Het aantal leden van de Provinciale Staten is eveneens afhankelijk van het inwonertal en loopt uiteen van 39 voor een provincie met minder dan 400.000 inwoners (Zeeland), tot 55 voor een provincie met meer dan 2 miljoen inwoners zoals Zuid-Holland, Noord-Holland en Gelderland. 

Verkiezingen Eerste Kamer

De leden van de Provinciale Staten hebben één aparte taak die eigenlijk niets met de eigen provincie te maken heeft: het verkiezen van de leden van de Eerste Kamer. Eerste Kamerleden (ook wel senatoren genoemd) worden niet rechtstreeks gekozen, maar via getrapte verkiezingen. Bij de Provinciale Statenverkiezingen kiezen burgers in hun provincie de leden van de Provinciale Staten. Vervolgens kiezen zij op hun beurt de leden van de Eerste Kamer. In de praktijk stemmen de leden van Provinciale Staten bijna altijd voor Eerste Kamerkandidaten van hun eigen politieke partij. De samenstelling van de Eerste Kamer is daardoor vrij nauwkeurig af te leiden uit de uitslag van de Provinciale Statenverkiezingen.

Ongeveer één of twee maanden na de Statenverkiezingen stemmen de leden van de Provinciale Staten voor de Eerste Kamer. De Eerste Kamer keurt wetten goed waarover in de Tweede Kamer eerder is beslist. Pas na de goedkeuring kan de wet officieel worden ingevoerd. De regering heeft dus niet alleen een meerderheid in de Tweede Kamer nodig, maar ook in de Eerste Kamer.

Belang van de verkiezingen

In de Eerste Kamer komen alle wetsvoorstellen en wetswijzigingen aan de orde die door de Tweede Kamer zijn aangenomen. De Eerste Kamer controleert vooral de hoofdlijnen van beleid en de onderlinge samenhang van de regeringsplannen. De Eerste Kamer kan daarmee eventuele plannen van de regering afkeuren. Dat betekent dat u ook via de Provinciale Statenverkiezingen invloed kunt uitoefenen op landelijke thema’s.

Kijk voor meer informatie over de verkiezingen op www.elkestemtelt.nl. Hier vindt u ook achttien vragen en antwoorden over de verkiziengen voor de Provinciale Staten en waterschappen.

Veel gestelde vragen

Meer informatie over de rol en het bestuur van de provincie op www.prodemos.nl. ProDemos is het huis voor democratie en rechtsstaat en biedt eerste hulp bij verkiezingen. Zo maakt ProDemos voor 7 provincies stemhulp de StemWijzer en, samen met Stichting Lezen & Schrijven, de Verkiezingskrant in ‘gewone’ taal. www.prodemos.nl/verkiezingen

Stemwijzer

De eerste provincies staan inmiddels live op de Stemwijzer: www.stemwijzer.nl en u kunt terecht op Kieskompas